In het stedelijk daklandschap wordt extra waarde gecreëerd wanneer leuke, creatieve en inspirerende kansen van daken worden benut. Ontdek hoe u uw dak een nieuw leven kunt geven.
Daken bieden allerlei kansen voor gebruik. Bovendien kunnen ze een belangrijke bijdrage leveren aan het leefklimaat in de stad.
De mogelijke functies van een dak zijn uiteengezet in de kleuren Groen, Geel, Rood en Blauw. Elk voorbeeldproject is aan de hand van dit kleursysteem gelabeld. Een multifunctioneel dak heeft altijd meer dan één kleurlabel.
Beschrijving van multifunctionele dak casussen in de praktijk
Interessante evenementen en feiten over daken
Kennismaking met het platform multifunctionele daken; samen op weg naar een leefbare metropool
Heeft u een vraag aan ons of bent u geïnteresseerd in meewerken aan dit platform? Neem dan contact met ons op!
Bent u op zoek naar een specifiek onderwerp? Hier vindt u alle kennisdocumenten op een rijtje!
Wilt u het platform multifunctionele daken ondersteunen? Meld u dan nu aan als sponsor van het platform!
Deze ambassadeurs dragen de visie op een multifunctioneel dakenlandschap uit. U kunt contact opnemen via de LinkedIn pagina.
Niets op deze website mag worden overgenomen zonder toestemming van Building Changes. Redactie en uitgever hebben de site naar beste weten samengesteld, maar kunnen niet instaan voor de juistheid van de weergegeven informatie. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie op deze website.
Getracht is om de rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal te achterhalen, maar dat is niet in alle gevallen gelukt. Belanghebbenden kunnen contact opnemen met Building Changes.
Building Changes respecteert uw privacy als gebruiker van deze website. De persoonsgegevens worden zorgvuldig verwerkt en beveiligd. Het platform houdt zich hierbij aan de eisen die de Wet Bescherming Persoonsgegevens (‘WPB’) stelt. Wij vragen u wel te realiseren dat volledige beveiliging van (persoons-)gegevens op het internet niet kan worden gegarandeerd. We verzamelen alleen persoonsgegevens die op vrijwillige basis zijn verstrekt tijdens het invullen en versturen van online formulieren of van een e-mail. Door het verstrekken van uw persoonsgegevens geeft u Building Changes toestemming de persoonsgegevens op te slaan in een centraal bestand van Building Changes, dat is voorzien van adequate beveiligingsmaatregelen. Deze gegevens kunnen worden gebruikt met het oog op geautomatiseerd klantenbeheer en marktonderzoek. Building Changes verstrekt uw persoonsgegevens niet aan derden zonder voorafgaande toestemming van u, tenzij Building Changes daartoe gehouden is op grond van een wettelijke bepaling of een rechterlijke uitspraak.
Colofon
Deze website is eigendom van Building Changes.
Door bij het aanleggen van een recreatieruimte ook direct te denken aan energie, begroeiing en wateropslag, is het dak niet alleen bruikbaar maar ook ecologisch verantwoord. Dat is aantrekkelijk voor zowel gebruikers als omwonenden!
Het dak leent zich uitstekend voor het duurzaam opwekken van energie. Dat kan aanzienlijk schelen op de energierekening. Door (ook) begroeiing toe te passen, wordt bovendien de levensduur van het dak verlengd.
Het dak benutten is prettig, zowel op het dak als in het gebouw. Zo verlaagt een multifunctioneel dak met begroeiing en/of waterberging de binnentemperatuur op warme dagen en dempt een zachter oppervlak omgevingsgeluid.
Door daken te zien als een uitbreiding van gebruiksoppervlakte, gaat een wereld aan mogelijkheden open. Of je er nu gasten ontvangt, een tuin aanlegt of allebei: een multifunctioneel dak biedt letterlijk en figuurlijk een verrassend perspectief!
Uw dak biedt meer mogelijkheden dan u misschien voor mogelijk houdt. Het stappenplan laat de belangrijkste zaken zien waar u op moet letten bij het aanleggen van een multifunctioneel dak, zoals de constructiesterkte, regelgeving en veiligheid.
U haalt het meeste rendement uit uw dak door groene, gele, rode en blauwe functies te combineren. Een groen dak zorgt voor een wel 2 keer langere levensduur van het dak. Bovendien kan het groene dak ballast vormen voor zonnepanelen op uw dak. De vegetatie zorgt voor een 5-15% hoger rendement van uw zonnepanelen. Om van regenwateroverlast in de straat af te komen, kunt u bovendien extra water bergen met een krattensysteem. Tenslotte; vergeet niet een dakterras aan te leggen zodat u kunt genieten van uw multifunctionele dak. Kortom: combineren zorgt voor een sluitende business case!
De constructieve capaciteit van bestaande dakconstructies is altijd gelimiteerd. Wat er mogelijk is op een dak wordt bepaald door de dakconstructie. De constructieve randvoorwaarden zijn – naast de financiële kaders – vaak het meest bepalend voor de (on)mogelijkheden.
Bij het aanleggen van een daktuin in een bestaande situatie zijn een aantal zaken op het gebied van veiligheid (o.a. brand en val) en de regelgeving van belang. Om enig inzicht te geven in wat er aan regels is te verwachten en wat hierbinnen de mogelijkheden zijn, volgt hier een kort overzicht. Voor uitgebreider advies, neem altijd contact op met je gemeente en dakbedekker.
Wild, groen en een echte waterdrinker! Deze daktuin in Oost is uniek in Amsterdam door zijn weelderige groen en leefbaarheid.
Dit dak van 135 vierkante meter is ontworpen met het idee om verschillende leefomgevingen te realiseren: een zit/BBQ-gedeelte, een moestuin-gedeelte en een zon/lig-gedeelte.
Plantenbakken
De u-vormige afscheiding van het dak is gemaakt met bakken van cortenstaal. Die variëren in hoogte van 20 cm. tot 50 cm., waardoor de waterbufferende capaciteit ten opzichte van een sedumdak velen malen hoger ligt.
Een oude perenboom, berkenbomen, vaste bloeiers, klimplanten in de spijlen, kruiden en eetbare planten zijn een aantal groene elementen van het dak.
Dit dak is het perfect voorbeeld van de mogelijkheden van een dak voor iedere bewoner van Amsterdam, want zoveel dakoppervlak is er dus helemaal niet nodig om iets moois te maken.
Van Oord is wereldwijd actief als toonaangevende aannemer van bagger-, waterbouwkundige en offshore energieprojecten (olie, gas en wind) met innovatieve oplossingen voor maritieme uitdagingen. De onderneming werkt aan projecten in meer dan vijftig landen. Op het dak van het hoofdkantoor van Van Oord is een multifunctioneel dak aangelegd. De inrichting bestaat uit sedum, heesters en vlonderpartijen.
Het nieuwe hoofdkantoor van Van Oord ligt aan de Nieuwe Maas in Rotterdam, naast de Van Brienenoordbrug. Het gebouw van 14.000 m² is ontworpen door het Rotterdamse architectenbureau De Jong Gortemaker Algra architecten. Bij het ontwerp en de architectuur is uitgegaan van een duurzaam gebouw met een maritieme uitstraling. Het kantoor combineert energiebesparende maatregelen en biedt Van Oord als internationale waterbouwer een nieuw onderkomen op een passende locatie in de havenstad Rotterdam.
Met het grasheuveldak heeft ontwerper Rooflife voor een project van WOW Amsterdam een daklandschap met glooiingen ontwikkeld, net zoals in het natuurlijke landschap. Door het heuvelige landschap ontstaan waterpartijen met als doel andere typen insecten en vogels aan te trekken.
Dit Amsterdamse dak is een innovatie op het gebied van waterberging en biodiversiteit. Het heeft niet alleen een positief effect op de leefomgeving, maar is bovendien ook gewoon prachtig om naar te kijken.
Ook bij het bouwen van het grasheuveldak loop je aan tegen de grenzen van een dak. Daarom is gewerkt met gerecyclede polystyreen bollen om de heuvels te kunnen vormen. Een innovatieve aanpak waarmee veel daken bekleed kunnen worden met grasheuvels, ondanks de constructieve beperkingen.
Het grasheuveldak is begroeid met diverse soorten sedum, kruiden, vaste planten en grassen om het zo levendig mogelijk te maken. Al deze groentypen zijn speciaal uitgekozen door Rooflife op hun sterke karakter; het zijn overwinteraars en de planten vergen weinig onderhoud.
Het Dakpark in Rotterdam-West is architectonisch interessant, maar ook vanwege de grote mate van participatie. ‘Participatie’ en ‘can do’ zijn woorden die tegenwoordig vaak door beleidsmakers in de mond worden genomen. Maar bij het Dakpark is de wens om te participeren van onderop gekomen: vanuit de bewoners zelf!
Tot 1998 was het Dakpark een rangeerterrein, een havenspoorlijn van Prorail. In 1998 had Prorail het gebied niet meer nodig en heeft het overgedragen aan de gemeente Rotterdam. Op dat moment was het gebied verpauperd en fungeerde als tippelzone. Het rangeerterrein vormde een barrière tussen het havengebied en de woonwijken erachter.
In 1998 was er vanuit de haven behoefte aan bedrijfsruimte en vanuit de woonwijk aan groen. Het ontwerp werd daarom tweeledig ingericht: er kwam groen voor de bewoners en een bedrijventerrein voor de haven, en er hoefde geen relatie tussen deze twee functies te zijn. De panden in het bouw onder het begroeide dak werden winkels in plaats van havengebonden bedrijven.
Waterberging en sociaal economische functie
Het park is 1.200 m. lang, 85 m. breed en grotendeels 9 m. hoog. Daarvan is het begroeide dak 800 m. lang bij 40 m. breed. Het begroeide dak heeft een zeer nuttige functie: regenwaterberging. Regenwater wordt opgevangen en via een drainagesysteem vertraagd naar het riool gevoerd. Het gebouw heeft geen waterkerende functie. De primaire waterkering (dijk Hudsonstraat) is gehandhaafd en heeft zijn functie behouden.
Dakpark Rotterdam heeft ook een sociaal economische functie voor de aangrenzende wijken. Het vormt een belangrijke motor voor haar directe omgeving. Er zijn op allerlei gebieden werkgroepen ingericht, waardoor bewoners nauw betrokken zijn bij het dagelijks beheer van het park.
Bij de realisatie van Dakpark Rotterdam is de ‘5% regeling’ toegepast. Hiermee wordt minimaal 5% van de loonkosten in de aannemingssom van het Dakpark ingezet voor loonkosten van onder meer (langdurig) werkzoekenden en stagiaires. Ook voor het personeel in de winkels wordt zoveel mogelijk ingezet op het creëren van werkgelegenheid voor mensen uit de wijken rondom het park met het doel de arbeidsparticipatie te bevorderen.
Betrokken partijen
Het Dakpark is door gemeente Rotterdam in samenwerking met Dura Vermeer/MAB ontworpen. In 2011 is het dak overgedragen aan de gemeente. De gemeente heeft aannemer Mostert de Winter (een dochteronderneming van BAM) gecontracteerd voor de realisatie.
De uitbreiding van het woonwarenhuis IKEA te Utrecht behelst een extra winkeloppervlakte van 12.000 m² en een nieuwe parkeergarage die ruimte biedt aan 1.300 auto’s. De ruimte tussen de A12, de woonboulevard en het Amsterdam-Rijnkanaal is maar beperkt.
Voorwaarde voor de uitbreiding van IKEA was dat de winkelketen kon uitbreiden met behoud van de naastgelegen sportvelden. Zo is het plan bedacht om bij de uitbreiding van IKEA het dak van de parkeergarage te gebruiken voor het aanleggen van sportvelden. De sportaccommodatie bestaat uit twee kunstgrasvelden en een kantine/clubhuis (op dakniveau). De kleedkamers bevinden zich een verdieping lager.
Op het dak van het hoofdkantoor van de ANWB is in 2004 een multifunctioneel groendak gerealiseerd, met behulp van het Diadem lichtgewicht daktuinsysteem. De tuin is bedoeld ter ontspanning van de gebouwgebruikers, en bevat hagen, vaste planten, bodembedekkers en drie vijverpartijen.
Het doel dat de ontwerpers van dit dak (2.000 m²) nastreefden is meerledig: van watervertraging tot geluidsisolatie en het creëren van recreatiewaarde.
Het Canadese Lufa Farms heeft in samenwerking met het Nederlandse bedrijf BUVA een kas met klimaatbeheersing en hydrocultuur gebouwd op het dak van een gebouw in het Canadese Ahuntsic-Cartierville. Deze 2e kas is met 13.000 vierkante meter bijna 50 procent groter dan een eerdere kas die het bedrijf bouwde in Montreal. Lufa Farms is een commercieel bedrijf, gespecialiseerd in het verbouwen van landbouwproducten op daken.
Het Canadese Lufa Farms heeft in samenwerking met het Nederlandse bedrijf BUVA een kas met klimaatbeheersing en hydrocultuur gebouwd op het dak van een gebouw in het Canadese Ahuntsic-Cartierville. Deze 2e kas is met 13.000 vierkante meter bijna 50 procent groter dan een eerdere kas die het bedrijf bouwde in Montreal. Lufa Farms is een commercieel bedrijf, gespecialiseerd in het verbouwen van landbouwproducten op daken.
Het Canadese Lufa Farms heeft in samenwerking met het Nederlandse bedrijf BUVA een kas met klimaatbeheersing en hydrocultuur gebouwd op het dak van een gebouw in het Canadese Ahuntsic-Cartierville. Deze 2e kas is met 13.000 vierkante meter bijna 50 procent groter dan een eerdere kas die het bedrijf bouwde in Montreal. Lufa Farms is een commercieel bedrijf, gespecialiseerd in het verbouwen van landbouwproducten op daken.
Het ontwerp van de kas kon direct worden geïntegreerd in de bouwplannen door samen te werken met de ontwikkelaars. Dit in tegenstelling tot de kas in Montreal, waar het gebouw eerst gerenoveerd en verstevigd moest worden, voordat de kas kon worden gebouwd.
Het ontwerp van de kas is verbeterd door een overdruksysteem in te bouwen. Dit zorgt voor een hogere luchtdruk in de kas, waardoor insecten buiten worden gehouden. In de kas kan het hele jaar door groente verbouwd worden op een duurzame manier.
Zeer duurzaam
Er wordt op water en voedingsmiddelen bespaard door het bufferen van regenwater en het gecontroleerd toedienen van kunstmest. Er worden geen bestrijdingsmiddelen gebruikt door de natuurlijke vijand tegen insecten in te zetten, oftewel biologische plaagbestrijding.
Ondanks dat de kas niet energie zelfvoorzienend is, verbruikt deze wel minder dan de eerst gebouwde kas, door de hogere temperaturen in de stad. Ook vormt de kas een isolerende laag op het gebouw. Dit zorgt voor een besparing op stookkosten.
In het Rotterdamse Plaswijckpark is een binnenspeellocatie gebouwd in de vorm van een blad, waarbij het groene parklandschap als het ware 'omhooggetrokken' is via het bijzondere dak.
Door zijn bijzonder vorm en groene uiterlijk pas het gebouw prachtig in zijn omgeving en vult het de landschappelijke kwaliteit eromheen aan. Dit door de ontwerper genoemde 'LIKE A LEAF_LANDSCAPE BUILDING' creëert een landschap waarop en waaronder gespeeld kan worden.
Het begroeide dak buffert overtollig regenwater en geeft dit geleidelijk weer aan de natuur terug. Het groene dak en de zonwerende klimplanten op de pergola’s bieden tevens de praktische oplossing om het gebouw tijdens de zomermaanden op natuurlijke wijze koel te houden.
De kas van het Amerikaanse bedrijf Gotham Greens in Greenpoint, New York, is ontwikkeld rondom meerdere duurzame principes. Zoals substraatteelt; een gesloten systeem waarin water circuleert. Hierdoor vermindert de kans op ziektes en plagen en dit voorkomt dat chemicaliën wegspoelen.
Deze dakkas meet ruim 15.000 m² en produceert jaarlijks meer dan 45.000 kg. verse bladgroenten, zoals diverse slasoorten. Het is wereldwijd gezien een van de toonaangevende voorbeelden van stadslandbouw.
Het systeem van substraatteelt dat in dit bedrijf wordt gebruikt, maakt het mogelijk om voedingsstoffen heel nauwkeurig te doseren. Dit zorgt voor optimale opbrengst en smaak. De kas gebruikt alleen groene energie, de zonnepanelen wekken namelijk voldoende energie op voor de verwarming en belichting van de kas. Door op het dak te bouwen, zijn de aanlegkosten hoger dan een grondgebonden kas. Maar doordat de kas centraal gelegen is in het afzetgebied wordt er fors op transport bespaard.
Van Helvoirt Groenprojecten heeft op het dak van haar nieuwe kantoorpand een innovatief helofyten filterdak aangelegd, en wel op een hellend deel van het dak. Door op deze manier een groendak en een helofytenfilter te combineren is ruimte bespaard en wordt maximaal inhoud gegeven aan het streven naar functioneel groen.
Een helofytenfilter wordt gebruikt om afvalwater te zuiveren tot een kwaliteit die onschadelijk is voor het milieu. In ons geval wordt het afvalwater van de toiletten gezuiverd in dit rietfilter.
Omdat deze groene oplossing nog nergens ter wereld was toegepast, heeft Helvoirt eerst op haar eigen terrein geëxperimenteerd. Het doel was het samenstellen van een stabiel en goed doorwortelbaar substraat, dat voldoet aan alle gewichtseisen en het vaststellen van de juiste verblijfstijd voor het water in het filter, zodat het water er weer schoon en bruikbaar uit komt.Het experiment is geslaagd, zodat het helofytendak ook daadwerkelijk is gerealiseerd.
Het Polderdak is een innovatie van De Dakdokters waardoor een dak regenwater kan opslaan en vertraagd kan afvoeren. Op de Amsterdamse Zuidas is zo'n polderdak gerealiseerd in opdracht van OGA; Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam. In dit geval is gekozen voor een groen dak in de vorm van sedumtegels, maar je kan het Polderdak ook afmaken in de vorm van een landschapsdak, Rooffood, daktuin, dakterras, dakpark of combinatie hiervan.
Waarom een polderdak?
Door een overschot aan verhard oppervlak ontstaat er in steden een hoge druk op het rioolstelsel bij hevige regenbuien. Door klimaatverandering zullen deze regenbuien steeds extremer worden. Het Polderdak is de oplossing voor dynamische waterberging op daken. Op die manier kan er een gigantisch deel van de stad worden onthard waardoor wateroverlast wordt voorkomen. In de openbare ruimte (van tuin tot dak) zal geïnvesteerd moeten worden om de stad rainproof te maken. Regenwater kan tevens worden opgevangen en worden hergebruikt. Regenwater is een grondstof, geen afvalstroom.
Hoe werkt het?
Het waterbergende vermogen van Het Polderdak wordt bepaald aan de hand van de wensen van de opdrachtgever, de eisen van de waterbeheerder en de draagkracht van het dak. De maximale waterbuffer bedraagt 135 mm. per m2. De hardware blijft in alle gevallen hetzelfde, alleen de instellingen worden aangepast. De prestaties van het Polderdak kunnen online worden gevolgd en indien nodig kan het systeem op afstand worden bestuurd. Uiteindelijk ontstaat er een netwerk van Polderdaken die een substantiële bijdrage leveren aan het waterbeheer van de stad.
Het dak van het vernieuwde Biesbosch museum in Werkendam is volledig bedekt met ca. 3.500 m² gras, waardoor het museum opgenomen wordt in het rivierenlandschap. Bijzonder is dat dit het eerste project is waarbij op grote schaal turfbalen uit Nittendal in Noorwegen zijn gebruikt.
Dakturf is een nog niet zo bekende, maar wel voordelige toepassing. Dakturf bestaat uit een gazen zak van 70 x 45 cm. en 17 cm. diep, die afgevuld wordt met jong veen. De zak waarin de turf wordt verpakt, bestaat uit een afbreekbaar zetmeelproduct. Op het moment dat het materiaal geïnstalleerd en begroeid is, is de zak overigens niet meer van belang. De wortels zorgen dan dat het materiaal bij elkaar blijft en één geheel vormt.
De Dakakker is het eerste grote oogstbare dak in de Nederland. Het is aangelegd als testsite voor de Internationale Architectuur Biënnale. De Dakakker is onderdeel van de Luchtsingel. Dit project moet de leegstand rond het Rotterdamse Hofplein aanpakken, en ervoor zorgen dat nieuwe ondernemers en bewoners enthousiast worden om bij te dragen aan de ontwikkeling van een aantrekkelijke publieke ruimte.
De Dakakker is de grootste dakboerderij van Europa waarbij direct met grond op dak wordt gewerkt. De Dakakker functioneert als proefopstelling om te experimenteren met verschillende manieren van groenedaken.
De Dakakker is ontstaan door een unieke samenwerking van architectenbureau ZUS, het Rotterdams Milieucentrum en de Gemeente Rotterdam. Door alle betrokken partijen (brandweer, architecten, gemeente, etc.) in een brainstormsessie bij elkaar te brengen zijn innovatieve oplossingen bedacht om de realisatie van De Dakakker mogelijk te maken.
Het blauw-groene Dakpark van het Orlyplein in Amsterdam-Sloterdijk vangt regenwater op en bewaart, verdeelt en hergebruikt dit voor irrigatie.
Het Orlyplein was het busstation van station Sloterdijk en bevindt zich boven twee parkeergarages en de sporen van het NS-station. Het busstation is verhuisd en eind 2012 is besloten het vrijgekomen lege ‘grijze’ plein om te vormen tot een aantrekkelijker omgeving, op het verblijf van mensen gericht.
Uiteindelijk is er een groen plein gerealiseerd, waar regenwater wordt opgevangen en hergebruikt voor irrigatie, met ruimte voor biodiversiteit, veel bloeiende planten en mogelijkheden voor een prettig verblijf voor mensen in het groen, ondersteund door de nodige horeca.
Techniek van het blauw-groene Dakpark
Door het slimme irrigatiesysteem van het dakpark, wordt regenwater uit de riolen en van de straten gehouden. Dit gebeurt via een 85 mm. hoge drainagelaag onder de substraatlaag.
Op het dak van de parkeergarage die deel uitmaakt van het verzamelgebouw De Kameleon in Amsterdam-Zuidoost is een binnentuin met waterpartij gerealiseerd.
De Kameleon staat naast het oude winkelcentrum Kraaiennest in Amsterdam-Zuidoost en bestaat uit 10.000 m² winkelruimte en vier woontorens met 232 appartementen. Tevens zijn er 440 parkeerplaatsen.
De buitengevel is ontworpen in groenkleurig baksteen. Het gebouw is ontworpen als
een naar buiten gekeerd gebouw, uitnodigend om te komen winkelen en wonen. De appartementen zijn in het luxe segment en zullen zorgen voor een verdere upgrade van Amsterdam Zuidoost.
In het woongebied is een binnentuin met waterpartij opgenomen op het dak van de parkeergarage.
Om de ruimte die de nieuwbouw voor ROC het Kellebeek in Roosendaal innam op het terrein te compenseren, koos de architect voor een multifunctioneel dak. De school ligt in een groene omgeving, in het ontwerp zijn daarom de groene detailleringen van de omgeving doorgetrokken in het gebouw zelf.
Het dak op het nieuwe Kellebeek College wordt een ‘driedubbeldoeldak’ genoemd omdat het behalve een dak ook een waterbufferlocatie en een groene verblijfsruimte is. Het totale dak bestaat uit drie onderdelen. Het hoogste dak heeft een waterbufferende functie met een waterberging van maximaal 17 liter water en een waterbufferend vermogen in het substraat van minimaal 50 liter water per m², wat na 24 uur langzaam wordt afgegeven. De twee lager gelegen daken zijn ingericht als gebruiksdaken waarbij gebruik is gemaakt van diverse soorten begroeiing en houten vlonders.
Leven op Daken
De daken zijn door hoveniersbedrijf Van der Tol bv en Mastum Daksystemen uitgevoerd in het samenwerkingsverband Leven op Daken. Binnen dit samenwerkingsverband wordt het gehele traject van advisering, bestek, uitvoering, onderhoud en het uiteindelijke beheer van alle soorten gebruiksdaken verzorgd. Op deze manier wordt de opdrachtgever ontzorgd en faalkosten worden door de vroegtijdige afstemming tussen de partijen onderling tot een minimum beperkt.
Dit groendak is gelegen op het Crowne Plaza hotel in Amsterdam-Zuid, het nieuwe internationale zakencentrum van Amsterdam. Tussen alle hoogbouw en verstening is dit dak een rustplek voor bijen en andere typen insecten.
Het oude bestaande sedum is vervangen door intensief groen met een combinatie van verschillende kruiden zoals tijm en lavendel, maar ook vaste planten als de geranium. Bij het beplantingsplan, heeft de architect rekening gehouden met de voorkeursplanten voor bijen en de schaduwrijke locatie van het dak.
Waterbergend dak
Door het dikkere groenpakket van +20 cm. dat er is aangelegd kan het dak meer water opvangen dan een normaal sedumdak. De waterbufferende capaciteit is circa 60 liter per vierkante meter. Zo is dit groene dak, gelegen tussen het vele grijs op de Zuidas, een verademing voor het rioleringsstelsel met zijn waterbufferende capaciteit.
De medewerkers van het hotel mogen op het dak om de kruiden te plukken. Het dak is niet toegankelijk voor publiek, maar ze kijken er wel op uit vanuit de business lounge.
De Podlasie opera en filharmonie staat in Bialystok, een stad gelegen in het noordoostelijke deel van Polen. Het gebouw rijst als het ware op uit het omliggende park, omdat zowel de wanden als het dak van deze culturele instelling zijn bedekt met planten.
In het moderne gebouw van deze Poolse opera kunnen concerten, tentoonstellingen, educatieve en culturele evenementen plaatsvinden. Deze moderne faciliteit is erkend als nationale culturele instelling en heeft een auditorium met 1071 zitplaatsen, een amfitheater met 500 zitplaatsen en een kleinere ontmoetingsruimte met 148 zitplaatsen.
Opvallend landmark
Het 5000 m² grote dak is toegankelijk voor publiek en vormt een verlenging van het park. De centraal gelegen 30 meter hoge kubus is een opvallend landmark en zal in de toekomst volledig groene wanden krijgen. Ook het dak van deze kubus is toegankelijk en biedt een prachtig uitzicht over de omgeving.
Winkelcentrum Skyline Plaza in Frankfurt am Main heeft een van de grootste groene daken van Duitsland. Het dak is ingericht als park.
Het winkelend publiek in Frankfurt am Main kan naast de 180 winkels ook het park bezoeken, de toegang hiervan is voor iedereen gratis. Een restaurant bevind zich aan de zijkant van het park terwijl het bijbehorende terras onderdeel is van het park.
Om een breder publiek aan te trekken heeft het park veel recreatieve mogelijkheden voor zowel jong als oud. Door de omvang van het park kan er een enorme hoeveelheid water worden vastgehouden op het dak. Hierdoor zal een deel van het riool deels ontlast worden tijdens zware regenval.
De totale winkeloppervlakte is 38.000 m², verdeeld over twee verdiepingen. Per dag komen er gemiddeld ruim 23.000 bezoekers.
De VvE Standhoudersweg in het Rotterdamse Blijdorp heeft als een van de eerste VvE’s in Nederland de stap gezet om het gehele dak te voorzien van beplanting. Gekozen is voor een extensief groen dak, bestaande uit sedumplantjes.
Het dak aan de Stadhoudersweg is 2.000 m² groot; 400 m² bestaat uit schoorstenen en looppaden. Met deze afmetingen is dit het grootste particuliere dak van Rotterdam.
De sedumplantjes zorgen voor een vertraagde afvoer van hemelwater en een verkoelend effect voor woningen in de bovenste bouwlaag.
Het extensieve groene dak is aangelegd toen het bestaande dak toe was aan vervanging.
Alexandrium Shopping Center in Rotterdam beschikt over één van de grotere groene renovatiedaken van Europa. Dit overdekte winkelcentrum is eigendom van Klépierre Management Nederland B.V.. Het 20.000 m² grote dak van het Shopping Center is volledig bedekt met zeven soorten van het vetplantje sedum. Het 'groene' dak leidt tot een aantrekkelijker gezicht op Alexandrium voor omwonenden en een grote energiebesparing voor de ondernemers in het centrum.
Op het grootste deel van het centrum is een Optigroen vegetatiesysteem aangebracht. Daarbij zijn waterbuffering, CO2-reductie, koeling en biodiversiteit de uitgangspunten. Ook is een deel van de dakvlakken voorzien van een witte reflecterende toplaag, dit om de warmtelast te verminderen. Er zit een groen sedumdak en wit reflecterend dak op delen van het dak die niet genoeg draagkracht hebben voor groen.
Anderhalf jaar lang is er in twee fasen gewerkt aan dit unieke project in Rotterdam. De Gemeente Rotterdam heeft met een subsidie bijgedragen aan het groen op het winkelcentrum. De verwachting is dat de isolatie van het dak aanzienlijk verbetert, zeker in de zomertijd als het dak heet wordt en gekoeld moet worden. De Gemeente Rotterdam onderzoekt momenteel de resultaten van het vergroenen van het dak.
Het karakteristieke wederopbouwpand Groenendaal aan het Rotterdamse Oostplein is geheel gerenoveerd. Daarbij zijn de plint, de luifel, de gevels, de portieken in oude glorie hersteld. Als bekroning zijn op het dak twee luxe penthouses toegevoegd, met grote glaspartijen, riant terras en groene daken. De bestaande en nieuwe woningen worden volledig gemeubileerd opgeleverd en verhuurd in het hoge segment studentenwoningen.
Twee nieuwe luxe studentenwoningen die zijn toegevoegd op woningbouwcomplex Groenendaal zijn beide voorzien van een dakterras van 15 m². Rondom is ook nog een strook groendak aangelegd (niet toegankelijk).
Op het dak van een parkeergarage van een appertementencomplex langs de Klapwijkseweg te Berkel en Rodenrijs is een moerasdak aangelegd.
Bovenop de dakbedekking is het dak voorzien van lava in combinatie met substraat, welke beiden dienen als ondergrond voor de waterbeplanting. Er is een pompsysteem geplaatst die het water vanuit het oppervlakte rond pompt.
De watertuin grenst direct aan het appartementencomplex. Ook is er een grote vlonder met bloembak geplaatst deze zorgt ervoor dat de bewoners en bezoekers kunnen genieten van deze unieke tuin. Zowel de watertuin als de binnentuin versterken de groene beleving rondom het gebouw.
Op het dak van het nieuwe zorgplein Sanoforum in Brunssum is een uniek daktuinsysteem aangelegd. Voor het dakoppervlak van 4600 m2 was een afvoercapaciteit beschikbaar van slechts 14 liter regenwater per seconde. Op de daken is daarom waterberging gecreëerd voor twee enorme stortbuien. Op het daktuinsysteem zijn PV-panelen bevestigd. Hiermee slaat Sanoforum meerdere vliegen in één klap: waterbuffering, zonne-energie én biodiversiteit!
Waterbuffering en waterberging
Om de afvoercapaciteit te beperken, heb je niet alleen waterbuffering nodig, maar ook waterberging. Alleen een sedumdak is dan niet genoeg. Dat werkt als een spons. Zodra de spons vol is, gaat het water alsnog doorstromen. Een spons moet je dus in een bak leggen. Die bak werd gecreëerd met een krattensysteem, dat boven op de (bitumineuze) dakbedekking is aangebracht, met als extra een wortelwerende folie en een drukverdelende folie. Deze kratten kunnen 65 mm neerslag bergen. Een zware zomerse plensbui komt tot ongeveer 27 mm. De capaciteit is dus ruim voldoende om twee van zulke plensbuien te kunnen bergen. Terwijl ondertussen de afvoer gewoon zijn werk doet en ook het groen nog eens water buffert. De bedoeling is dat de waterberging na maximaal 24 uur weer leeg is.”
Multifunctioneel groen solardak
Op de retentieboxen zijn speciale zonnepanelenstandaards geplaatst die geballast zijn met een groendak systeem. Een zone van in principe twee meter vanaf de dakrand werd daarbij vrijgelaten en voorzien van grind, in plaats van sedum. Daarmee ligt alle beplanting binnen de door het grind gemarkeerde veilige zone en kan dit worden onderhouden zonder valbeveiliging. In de randzone is wel valbeveiliging nodig. Daarvoor is een aanlijnkabel gespannen langs deze zone. Het dak is doorgerekend op windbelasting en waar nodig zijn sedummatten aangebracht, in plaats van sedumpluggen met minikluit. Sedummatten hebben meer samenhang en zijn daardoor bestand tegen een hogere windbelasting, maar ze zijn wel duurder dan ter plaatse ingeplant sedum.
Een dak dat zorgt voor meer biodiversiteit in de stad, ons beschermt tegen al te grote hitte en overtollig water na fikse regenbuien opvangt en reguleert. Het klinkt als een utopie, maar in Amsterdam komt 10.000 m2 aan blauw-groene daken die dit mogelijk maken. Het Benno Premselahuis van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) was als eerste aan de beurt.
Met een Europese subsidie van €4,8 miljoen voor dit vernieuwende project op het gebied van klimaatadaptatie wordt 10.000 m2 aan blauw-groen dak gerealiseerd in Amsterdam.
Wethouder Laurens Ivens opende het dak van onderzoeksproject RESILIO op een van de warmste dagen van het jaar.
Vernieuwend in deze proef is het slimme systeem met sensoren, waardoor het dak water vasthoudt of juist loost gebaseerd op de weersvoorspelling. De slimme daken worden in een netwerk verbonden, waardoor een nieuw soort watermanagement op wijk- en gebouwniveau ontstaat.
Naast het watermanagement zullen medewerkers van de Vrije Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam onderzoek doen naar het effect van de innovatieve daken op de leefbaarheid en de biodiversiteit in de stad. De blauw-groene daken en de onderzoeksresultaten van het innovatielab dienen ook als voorbeeld voor andere Europese steden.
Is uw pand al klaar voor de toekomst? Vanaf nu kunt u met onze toolbox duurzame stappen zetten met uw kerk, boerderij, woning of industrieel erfgoed. Ga meteen aan de slag met meer dan 50 duurzame opties. De steden Maastricht, Bergen op Zoom, Leiden, Voorschoten, Wassenaar, Den Haag en Amsterdam hebben al hun eigen pagina, maar ook in andere Nederlandse steden is de toolbox te gebruiken. Bekijk de film of ga meteen aan de slag.
Deze handleiding geeft de groene ontwerper een set tools en bruikbaar inzicht in de wereld van de constructieleer, waarmee ze aan de slag kunnen met het werk waarvoor ze worden benaderd; het ontwerpen van begroeide daken. De geboden tools genereren inzicht in welke belasting waar op het dak mogelijk is, waardoor het ontwerpen van meer variatie van natuur op begroeide daken mogelijk wordt. Groene ingenieurs en ontwerpers kunnen met deze paper een inschatting maken van mogelijk toepasbare begroeide daken. Door op een vrij eenvoudige manier de bestaande constructie te observeren kan daarna een eerste berekening gemaakt worden. Zij zullen ook beter kunnen overleggen met een constructeur door de opgedane kennis van begrippen. Architecten en studenten kunnen deze handleiding gebruiken als ze meer van het onderwerp willen weten of om zelf een eerste inschatting te maken van wat mogelijk is met begroeide daken op een bestaande constructie.
Door een veranderend klimaat kampt het verhard stedelijk landschap met hemelwaterproblematiek en hitte-eilandeffecten. Het plat daklandschap biedt de kans om deze problematiek te verminderen door in een groene vorm water te bufferen, de stad te verkoelen en het welzijn te verbeteren. Welke rol moet de overheid nemen zodat ruimtelijke adaptatie ook op het dak zijn plaats krijgt? Diverse wereldsteden hebben groene daken verplicht gesteld om deze onbenutte ruimtes duurzaam in te vullen. Dan is er een ‘moet’, een ‘moet’ waarbij burgers gelijke plichten hebben, de markt geprikkeld wordt om te innoveren en de overheid het gezag heeft om partijen te verbinden en te bewegen. Echter is dit in de Nederlandse context nog niet mogelijk. Gemeentes mogen alleen stedenbouwkundige randvoorwaarden stellen en geen bouwkundige eisen omdat het nationale bouwbesluit daarover gaat. Wel is het mogelijk om in bestemmingsplannen op te nemen dat nieuwbouw acceptabel is als een gedeelte van het perceel een groene invulling krijgt en gemeentes kunnen vanuit de wet milieubeheer een waterverordening opstellen om afvloeiend hemelwater niet meer aan te nemen als dit redelijkerwijs op eigen bodem kan worden verwerkt. Zo kan indirect worden gestuurd op een groendakontwikkeling. De omgevingswet is in de maak en zorgt dat regelgeving gedecentraliseerd wordt. Gemeentes krijgen met een omgevingsplan meer te zeggen over de fysieke leefomgeving. Mocht het college groene daken willen verplichten, dan dient deze dan ook ruimte te bieden voor andere ambities op het gebied van het dakenlandschap. Aangezien de Omgevingswet nog in de maak is, is het aan te bevelen om nu alvast in bestemmingsplannen vergroeningseisen en een waterverordening op te stellen voor nieuwbouw opdat in het uiteindelijke omgevingsplan een groendakeis komt. Zo heeft men voorbeelden en kan de gemeente helpen de markt verder te ontwikkelen en het gedachtegoed uitbreiden. Vervolgens is de volgende stap om een groendakeis, na een redelijke termijn en een correcte informatiecampagne te voorbereiding, ook verplicht te stellen voor bestaande bouw bij renovatie (om planschade te verkomen). Daarin dient niet vergeten te worden goed gedrag te belonen met een mogelijke korting op rioolheffing of andere voordelen.
Tellen waterschappen de waterberging op groene daken mee als compensatie voor de toename van verhard oppervlak, de zogenaamde ‘watercompensatie’? In de afgelopen vijf jaar is dit vaker vastgelegd in het waterschapsbeleid. Om het beleid verder te ontwikkelen is meer kennis nodig over de effecten van groene daken.
Het begroeide dak zit in de lift. Meervoudig ruimtegebruik van daken blijkt efficiënt voor ruimtegebruik in stedelijke omgeving en is esthetisch meer verantwoord dan een grind- of zwart of gekleurd bitumineus of kunststofdak. Tijd ook voor de afronding van de eerste Nederlandse norm, NTA 8292 (Nederlandse Technische afspraak) op het gebied van begroeide daken.
Het Dakpark is het grootste openbaar Park op een dak van Europa. Bewoners zetten zich blijvend in voor een veilig, mooi, schoon en gezellig park. Duurzame dinsdag 5 september 2017 Jury: ‘Groen is gezond en een groen dak bespaart energie én draagt bij aan een klimaatbestendige stad. Met Dakpark Rotterdam verbindt groen bovendien de mensen die er wonen. Door het ‘van de wijk’ te maken is dit een duurzaam succes.’
De Gemeente Rotterdam, Arcadis en CE Delft hebben een nieuw rekeninstrument ontwikkeld dat inzicht biedt in de maatschappelijke kosten en baten van een multifunctioneel dak.
De maatschappelijke kosten baten analyse (MKBA) biedt gebouweigenaren inzicht in de relevante aspecten (zowel kwalitatief als kwantitatief) bij de afweging van het besluit voor investering in een bepaald type multifunctioneel dak.
De MKBA is ontwikkeld in het kader van het Europese subsidieproject LIFE@Urban Roofs. Hierin zijn twee sporen uitgewerkt die vanzelfsprekend nauw met elkaar samenhangen:
1. Het uitwerken van value cases voor vijf praktijk casussen. De value cases vormen directe input voor de investeringsafweging die de betreffende eigenaren moeten nemen. Uit de value cases wordt duidelijk in hoeverre de investeringen opwegen tegen de baten en hoe deze over de verschillende belanghebbenden zijn verdeeld.
2. Een generieke rekentool die voor andere partijen toepasbaar is en waarmee zij (op hoofdlijnen) inzicht krijgen in de benodigde investeringen voor een duurzaam multifunctioneel dak en de baten die een dergelijk dak met zich meebrengt.
Een breed scala aan baten is in het rekeninstrument meegenomen, waarbij de waarde is gebaseerd op inmiddels algemeen geaccepteerde literatuur. Een erg nuttig instrument dus voor gebouweigenaren om te onderzoeken welke vorm van multifunctioneel dakgebruik het meest oplevert! Het rapport en de excel tool zijn zowel in het Nederlands als in het Engels beschikbaar bij onze kennisdocumenten.
Wist u dat investeringen in duurzame dakbedekking, dakisolatie of groendaken mogelijk in aanmerking komen voor investeringsaftrek?
Er zijn diverse leveranciers in de dakenbranche die zich inzetten voor de verduurzaming van dakbedekkingsmaterialen en zodoende realiseren dat het materiaal zelf, de applicatie en het aanbrengen van de dakbedekking via de milieulijst 2018 inzetbaar is voor extra investeringsaftrek.
Er zijn drie investeringsregelingen waar u aanspraak op kan maken als u uw dak wilt renoveren en/of verduurzamen.
Voor meer informatie lees de blog van de NDA.
Er is onlangs een nieuwe versie van de Richtlijn Begroeide Daken uitgebracht door de Vereniging Bouwwerkbegroeners.
Er is onlangs een nieuwe versie van de Richtlijn Begroeide Daken uitgebracht door de Vereniging Bouwwerkbegroeners.
Deze richtlijn is bedoeld als leidraad en naslagwerk voor een ieder die zich bezighoudt met begroeide daken. De informatie in deze uitgave geeft een overzicht van materialen, systemen en/of producten die worden toegepast bij begroeide daken.
Aandachtsgebieden in deze richtlijn zijn:
Naar Richtlijn Begroeide Daken VBB 5.0 >>
De Green Deal Groene Daken zet zich in om meer natuurdaken in Nederland te realiseren en de kennis hiervan te vergroten bij initiatiefnemers en bouwers. In dit kader hebben zij kennis en ervaringen vanuit de praktijk gebundeld in de Handreiking Natuurdaken.
De Handreiking Natuurdaken behandeld diverse soorten begroeide daken en de extra waarde van natuurdaken, inclusief prachtig beeldmateriaal! Het hoofdstuk "hoe leg je een natuurdak aan?", geeft u middels een stappenplan, handvatten voor het concrete ontwerp en de realisatie van een natuurdak. Zo gaat het bijvoorbeeld in op hoe plantenkeuze en extra voorzieningen zorgen voor voedsel, nestgelegenheid en veilige beschutting voor verschillende soorten vogels, vlinders bijen en andere kleine dieren.
Het is een inspirerend en informatief naslagwerk. Gaat u ook voor een natuurdak? Bekijk de Handreiking Natuurdaken op NDA.nl.
Op 13 mei, tijdens de feestelijke afsluiting, presenteerde de Green Deal Groene Daken haar resultaten aan Deltacommissaris Peter Glas.
De veertig overheden, bedrijven en kennisorganisaties vierden hun successen van ruim vier jaar samenwerking. Met hun streven naar meer en betere groene en blauwe daken, zetten ze de meetbare effecten op een rij, brachten innovaties in kaart, en schreven een Handreiking Natuurdaken. Ook ijveren ze voor financiële prikkels zoals hypotheekrentekorting en een duurzamer belastingsysteem.
Bekijk hier het Legacy document (print versie)
Bekijk hier het Legacy document (spread)
Rotterdam wil de ruimte in de stad beter benutten met publieke ruimten bovenop bestaande en nieuwe gebouwen. Wethouders Bas Kurvers (Bouwen en Wonen) en Arno Bonte (Duurzaamheid) hebben in september het Multifunctionele Dakenprogramma 2019 - 2022 gepresenteerd .
Met de energietransitie, klimaatadaptatie en sociale opgaven wordt het steeds drukker op elke vierkante meter. Een belangrijke oplossing voor de schaarste aan binnenstedelijke ruimte is het benutten van 18 km2 aan platte daken.
“Rotterdam is plattedakenhoofdstad van Nederland. Nu liggen de meeste daken er nog kaal bij. Terwijl daken veel kansen bieden voor opvang van regen door groen, het plaatsen van zonnepanelen, een dakpark of een combinatie daarvan. We hebben de ambities om Rotterdam de duurzaamste stad van Nederland te maken en de daken kunnen daarin een belangrijke rol spelen”, aldus wethouder Arno Bonte.
De gemeente Rotterdam is al decennia voorloper als het gaat om groene daken. Er ligt al 360.000 m2 aan groen en 168.000 m2 aan zonnepanelen op de Rotterdamse daken, voor opvang van water en opwekken van duurzame energie. Maar er kan meer.
Lees het hele persbericht persbericht Rotterdam-gaat-de-hoogte-in-met-daklandschappen
Lees meer Rotterdam multifunctionele-daken
In de EfFact checker worden antwoorden gegeven op allerhande vragen over hittemaatregelen in de buitenruimte. Welke hittemaatregelen zijn er? Hoe werken deze maatregelen en hoeveel verkoeling leveren ze? Welke maatregelen kunnen het beste worden ingezet om een straat of stad koel in te richten? De EfFact checker probeert antwoord te geven op veel van deze gehoorde praktijkvragen.
Een hittebestendige inrichting is belangrijk om ervoor te zorgen dat het bebouwde gebied koel en aangenaam blijft tijdens hete zomerdagen, maar welke hittemaatregelen zijn er? Hoe werken deze maatregelen en hoeveel verkoeling leveren ze? Welke maatregelen kunnen het beste worden ingezet om een straat of stad koel in te richten? De EfFact checker probeert antwoord te geven op veel van deze gehoorde praktijkvragen.
De EfFact checker is work-in-progress. Regelmatig komen er vragen en antwoorden bij. Mist u vragen of antwoorden, of heeft u aanvullingen, geef het ons door: e.j.klok@hva.nl
ISSO brengt in samenwerking met partners het nieuwe Praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels uit.
Nederland wil groener worden en doet aan klimaatadaptatie. Ook gebouwen kunnen hieraan bijdragen met hun groene daken en gevels. Zo worden ze multifunctioneel. Voor professionals die kennis nodig hebben om gebouwen multifunctioneel in te zetten, is het nieuwe praktijkboek verschenen.
Het Praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels biedt praktische informatie en tools aan professionals die begroeide gevels en daken voor gebruik, waterberging en energieopwekking willen realiseren. Als er is gekozen voor een groen dak en/of gevel biedt het boek ondersteuning bij het ontwerp, de realisatie, onderhoud en eventueel de sloop. Het boek behandelt de integratie van meerdere technieken om tot een oplossing te komen, waarin meerdere functies (gebruik, waterberging en energieopwekking) en vormen van gebruikerswaarde centraal staan.
Het nieuwe boekwerk kent meerdere invalshoeken. Enerzijds voor verschillende doelgroepen uit verschillende segmenten van de markt. En anderzijds per functie van een groen dak of gevel.
Daarnaast kan het ook gebruikt worden in onderwijs en bijscholing. Het Praktijkboek is verkrijgbaar via de ISSO-KennisBank.
Project manager
Gemeente Rotterdam
Sustainability consultant
Gemeente Rotterdam
Student
Innovator Ecological Engineering Dak Innovator
Student